Palliatieve zorg is zorg die de kwaliteit van het leven verbetert van zorgvragers en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening of kwetsbaarheid, door het voorkomen en verlichten van lijden, door middel van vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en behandeling van problemen van fysieke, psychische, sociale en spirituele aard. Gedurende het beloop van de ziekte of kwetsbaarheid heeft palliatieve zorg oog voor het behoud van autonomie, toegang tot informatie en keuzemogelijkheden (Integraal Kankercentrum & Palliactief, 2017).

In Nederland wordt palliatieve zorg primair als generalistische zorg gezien. Dit houdt in dat alle zorgverleners in staat worden geacht palliatieve zorg te bieden aan zorgvragers en hun naasten, zo nodig met ondersteuning van in palliatieve zorg gespecialiseerde zorgverleners. Deze uitspraak heeft mede geleid tot een verdeling tussen generalist, specialist en expert (Integraal Kankercentrum & Palliactief, 2017).

Zorgvragers kunnen palliatieve zorg ontvangen in diverse contexten: thuis, in een hospice, verpleeghuis, verzorgingshuis, instelling, of een ziekenhuis (O²PZ, 2020). Generalistische zorgverleners en waar nodig specialistische zorgverleners en vrijwilligers werken samen in een interdisciplinair zorgteam, in nauwe samenwerking met de zorgvrager en diens naasten. Zij stemmen de zorg af op de doelen, waarden, wensen en behoeften van de zorgvrager en diens naasten (Integraal Kankercentrum & Palliactief, 2017).

Binnen Hogeschool Viaa wordt de minor Palliatieve zorg aangeboden voor hbo-v en social work studenten die zich verder willen ontwikkelen tot aandachtsvelder of aandachtsfunctionaris palliatieve zorg (Zitvast, 2020). Onderzoek heeft uitgewezen dat de inzet van aandachtsvelders palliatieve zorg in het ziekenhuis tot aantoonbare verbeteringen in de zorg voor stervenden leidt. (Witkamp et al., 2017).

In deze minor krijg jij de mogelijkheid om je te ontwikkelen tot aandachtsvelder of aandachtsfunctionaris palliatieve zorg. Veel studieplezier gewenst!

Alina van Dalen (buddy Health Care)
Gerhanne van Dijk (buddy Social Work)
Carriene Roorda (minorcoördinator, c.roorda@viaa.nl)

Algemene leerdoelen

De onderstaande leerdoelen gelden voor alle studenten van de minor Palliatieve zorg, naast de meer specifieke leerdoelen voor verpleegkundigen en sociaal werkers.

De student:

1. Verwoordt een eigen visie op palliatieve zorg en de eigen rol van aandachtsvelder of aandachtsfunctionaris hierin, met als doel om de kwaliteit van de palliatieve zorg voor cliënten met een levensbedreigende aandoening en hun naasten te bevorderen en waar nodig te verbeteren;
2. Verkent de rol en taken van een aandachtsvelder/-functionaris palliatieve zorg door het inzetten van onderzoekend vermogen en Evidence-Based Practice;
3. Bevordert gevraagd en ongevraagd, op formele en informele wijze, de kennisontwikkeling en deskundigheid van collega’s wat betreft palliatieve zorg, door voortdurend kennis te delen en, waar mogelijk, in praktijkgericht onderzoek in de palliatieve zorg te participeren;
4. Signaleert en prioriteert samen met betrokkenen - waaronder cliënten, naasten, generalistische zorgverleners en waar nodig specialistische zorgverleners en vrijwilligers - verbeterpunten in de palliatieve zorg en formuleert oplossingsrichtingen om deze punten aan te pakken;
5. Ontplooit samen met betrokkenen mogelijkheden in de praktijk om de kwaliteit van de palliatieve zorg voor cliënten en hun naasten te verbeteren;
6. Bevordert de aandacht voor de spirituele dimensie van palliatieve zorg, bijvoorbeeld door het toepassen van zingevende gespreksvoering en het inzetten van hulpmiddelen;
7. Meet en screent de palliatieve zorgverlening op het individuele niveau van cliënt, naaste, zorgverlener en vrijwilliger, op teamniveau en op organisatieniveau om de kwaliteit van de palliatieve zorg te verbeteren en te borgen;
8. Levert een bijdrage aan kwaliteitssystemen binnen de organisatie en is betrokken bij het lokaal toepasbaar maken en uitvoeren van standaarden, richtlijnen, protocollen en zorgtechnologie, signaleert het ontbreken en draagt bij aan de ontwikkeling hiervan binnen de palliatieve zorg;
9. Werkt zowel binnen als buiten de eigen organisatie samen met andere beroepsbeoefenaren of instanties en levert proactief een bijdrage aan de kwaliteit en continuïteit van palliatieve zorg;
10. Past kennis over interdisciplinaire/interprofessionele samenwerking in de palliatieve zorg toe in de praktijk en bevordert deze samenwerking, waar nodig;
11. Verkent het landschap van de palliatieve zorg door het inzetten van onderzoekend vermogen en Evidence-Based Practice;
12. Toont persoonlijk en vakinhoudelijk leiderschap in de palliatieve zorg en heeft daarin een voorbeeldfunctie op basis van deskundigheid, motivatie en overtuigingskracht;
13. Monitort de eigen ontwikkeling tot aandachtsvelder/-functionaris palliatieve zorg door middel van een persoonlijk ontwikkelingsplan, reflectie en intervisie.

Leerdoelen voor verpleegkundige

Wanneer je als hbo-v student deelneemt aan de minor Palliatieve zorg, dan werk je gedurende de minor ook aan de leerdoelen die zijn beschreven in het Onderwijsraamwerk palliatieve zorg 2.0. Hbo (niveau 6) verpleegkundige (O²PZ, 2021, p. 50-64). 

Het gaat om de volgende rollen:

• Zorgverlener;
• Communicator;
• Samenwerkingspartner;
• De reflectieve EBP-professional (onderzoeker);
• Gezondheidsbevorderaar;
• Organisator (leider);
• Professional en kwaliteitsbevorderaar.

Leerdoelen voor sociaal werker

Wanneer je als social work student deelneemt aan de minor Palliatieve zorg, dan werk je gedurende de minor ook aan de kerntaken, attitudes en competenties die zijn beschreven in de handreiking Hulp bij helpen (Agora, 2012, p. 7-9)

Kerntaken

• Psychosociale hulpverlening;
• Concrete en informatieve hulpverlening;
• Onderzoek en rapportage;
• Signalering en belangenbehartiging;
• Casemanagement en zorgcoördinatie;
• Externe samenwerkingsverbanden.

Attitudes en competenties

• Zorgvuldigheid en betrouwbaarheid;
• Copingstrategieën en betekenisgeving;
• Beginnen waar je cliënt is;
• Actief luisteren en in rust aanwezig zijn;
• Omgaan met intimiteit in werkrelatie;
• Bespreekbaar maken existentïele vragen;
• Kalmte bewaren in crisissituatie;
• Samenwerken met collega's;
• Je kennis vergroten.

Deeltijdstudenten, ook deeltijd-duaal

De minor Palliatieve zorg is toegankelijk voor deeltijdstudenten hbo-v en social work. Voorwaarde voor deelname aan de minor is dat je een werkplek hebt.

Voltijdstudenten, ook voltijd-duaal

Bij voltijd-duale studenten betreft de praktijkplek de eigen werkplek

De minor Palliatieve zorg is toegankelijk voor voltijdstudenten hbo-v en social work. In de minor vinden wij het belangrijk dat studenten datgene wat zij tijdens de lesdag (woensdag) leren, direct kunnen toepassen in de praktijk. Daarom vragen we je op zoek te gaan naar een praktijkplek voor minimaal 16 uren per week, gedurende 16 lesweken van de minor. De praktijkplek betreft vrijwilligerswerk, geen stage. In totaal verricht je minimaal 256 uren vrijwilligerswerk in de palliatieve zorg. Je mag de uren invullen op een manier die voor jou en de organisatie passend is.

Overal zijn mensen met een levensbedreigende aandoening of kwetsbaarheid (Integraal Kankercentrum & Palliactief, 2017). Deze mensen kunnen palliatieve zorg ontvangen in diverse contexten, waaronder thuis, in een hospice, verpleeghuis, verzorgingshuis, instelling, of een ziekenhuis (O²PZ, 2020). Dit betekent dat voltijdstudenten van deze minor in verschillende contexten een praktijkplek kunnen hebben. De praktijkplek hoeft dus niet bij voorbaat een hospice te zijn.

Op de praktijkplek mag je meelopen in de zorg, als dit bijdraagt aan het samen verbeteren van de palliatieve zorg. Bijvoorbeeld om gesprekken met zorgvragers en hun naasten mogelijk te maken. Zorg ervoor dat je niet als een reguliere stagiaire wordt ingezet.

Wanneer je in de thuiszorg een praktijkplek zoekt, zorg dan dat je niet alleen maar op de route wordt gezet, maar ook overstijgende taken/opdrachten mag uitvoeren. Denk bijvoorbeeld aan een dag per lesweek meelopen in de zorg, en een dag per lesweek bezig zijn met het verbeteren van de palliatieve zorg of het organiseren van een scholing. Dit zijn slechts voorbeelden. De precieze invulling kun je bespreken met de begeleider van de betreffende thuiszorgorganisatie.

Wanneer je een bijbaan in de zorg of begeleiding hebt, en je zou deze bijbaan als praktijkplek voor de minor willen inzetten, neem dan via e-mail contact op met de minorcoördinator Carriene Roorda (c.roorda@viaa.nl). Dit kan alleen als je tijdens je bijbaan in de zorg of begeleiding met palliatieve zorg bezig kunt zijn en de bijbaan aan de eis van minimaal 256 uren tijdens de minor voldoet.

Studenten werken gedurende de minor aan een gezamenlijk onderzoeksartikel, een individueel reflectieverslag en een eigen portfolio. Deze eindproducten worden nagekeken en beoordeeld door docenten van de minor Palliatieve zorg. Begeleiders zijn niet betrokken bij de eindbeoordeling. Wel bieden zij begeleiding op de praktijkplek. Omdat de praktijkplek geen stage is, werken we niet met een drie-partijen-overeenkomst. Voor jou en de organisatie hebben we een twee-partijen-overeenkomst opgesteld om je te helpen verwachtingen t.a.v. de praktijkplek te bespreken met de begeleider vanuit de organisatie. Deze overeenkomst kun je opvragen bij de minorcoördinator (c.roorda@viaa.nl). 

De praktijkplek dient geregeld te zijn in de week voordat de minor begint. Je dient de minorcoördinator via e-mail (c.roorda@viaa.nl) hiervan op de hoogte te stellen. Zonder praktijkplek kun je niet deelnemen aan het onderwijs van deze minor.

Verplichte literatuur

Voor de minor Palliatieve zorg dien je de volgende uitgaven aan te schaffen:

• Bruntink R., & Overman, M. (2020). Ik weet niet wat ik zeggen moet... Bureau MORBidee;
• Oskam, J., Van der Linden, Y., Bruntink, R., & Verkammen, M. (Reds). (2023). In gesprek over het leven en het einde. Patiënten, naasten en zorgverleners over het belang van palliatieve zorg. Uitgeverij de Graaff;
• Vosselman, M., & Van Hout, K. (2022). Zingevende gespreksvoering. Helpen als er geen oplossingen zijn. Boom uitgevers.

Deze uitgaven dienen in je bezit te zijn uiterlijk in de week voordat de minor begint.

Aanbevolen literatuur

• Adriaansen, M., & Caris, J. (2020). Elementaire sociale vaardigheden. Bohn Stafleu van Loghum;
• Bruntink R., & Overman, M. (2023). Levenseindegesprekken (nieuwe, uitgebreide en geactualiseerde versie). Bureau MORBidee;
• De Hosson, S., Netters, S., Ausems, M., de Graeff, A., & en Janssen, D. (Reds.) (2023). Probleemgeoriënteerd denken in de palliatieve zorg (tweede, geheel herziene druk). Boom | De Tijdstroom;
• Keirse, M. (2017). Helpen bij verlies en verdriet. Een gids voor het gezin en de hulpverlener (volledig nieuwe editie). Lannoo;
• Shadood, W. (2023). Leven in termijnen. Uitgeverij Jurgen Maas.
• Van der Velde M., Munneke, L., Jansen, P., & Dikkers. J. (Reds.). (2020). Onderzoekend vermogen in de praktijk. Concept Uitgeefgroep;
• Van Leeuwen, R., Leget, C., & Vosselman, M. (2020). Zingeving in zorg en welzijn (tweede, herziene druk). Boom uitgevers Amsterdam;
• Van 't Veer, J., Wouters, W., Veeger, M., & Van der Lugt, R. (2020). Ontwerpen voor zorg en welzijn. Coutinho;
• Van Zaalen, Y., Deckers, S., & Schuman, H. (2023). Interprofessioneel samenwerken in zorg, welzijn en onderwijs. Coutinho.

Literatuur en materiaal

• Bij de verschillende onderwijsonderdelen in deze content vind je bij 'Literatuur & Materiaal' linken naar beeldmateriaal, richtlijnen, handreikingen, methodieken, instrumenten, kaartspellen, boeken en onderzoeksartikelen over palliatieve zorg. Zo maken we bijvoorbeeld gebruik van:
  • Kennis over palliatieve zorg van het kennisplatform Palliaweb;
  • Richtlijnen en handreikingen op Palliaweb;
  • Boeken en kaartspellen in de catalogus van hogeschool Viaa;
  • Onderzoeksartikelen in de databanken van hogeschool Viaa. De databanken zijn vanuit huis toegankelijk met je Viaa inloggegevens. In Viaa Search kun je alle databanken tegelijk doorzoeken.

Het contactonderwijs van de minor Palliatieve zorg vindt plaats op de woensdag en bestaat uit inhoudelijke colleges en groepsonderwijs. Je dient de woensdag hiervoor vrij te houden. Houd er rekening mee dat er door onvoorziene omstandigheden roosterwijzigingen kunnen optreden of online lessen in de avond kunnen worden gepland. Ook dan verwachten we dat je aanwezig bent. Plan werk/afspraken daarom op andere dagen dan de woensdag!

Lesonderdelen

• Inhoudelijke colleges
• Groepsonderwijs: Onderzoekend Vermogen
• Groepsonderwijs: Persoonlijke Ontwikkeling
• Groepsonderwijs: Palliatief Redeneren
• Groepsonderwijs: Gespreksvoering
• Groepsonderwijs: Zorg voor Zingeving
• Zelfstudie: Landschap van palliatieve zorg

De eindproducten van de minor Palliatieve zorg betreffen een gezamenlijk onderzoeksartikel, een individueel reflectieverslag en een eigen portfolio.

Onderzoeksartikel, inclusief zoekplan en posterpresentatie

Je schrijft in een interdisciplinaire groep een gezamenlijk onderzoeksartikel naar aanleiding van jullie verbeterproject over een onderwerp uit de palliatieve zorg. Dit artikel bevat de inhoudelijke onderdelen uit bijgaand beoordelingsformulier. Inclusief de resultaten van verhalend onderzoek vanuit het perspectief van zorgvragers, naasten en zorgverleners, aangevuld met wetenschappelijk bewijs uit literatuuronderzoek. Daarnaast maak je een gezamenlijke posterpresentatie voor het afsluitend symposium in week 17 van de minor Palliatieve zorg. In de lessen 'Onderzoekend Vermogen' werken we stapsgewijs toe naar het conceptartikel en de posterpresentatie.

Reflectieverslag

In het reflectieverslag beschrijf je een betekenisvolle situatie in de palliatieve zorg. Je beschrijft hoe je zelfzorg heb toegepast bij betekenisvolle situaties in de palliatieve zorg. Je reflecteert op leerwinsten die je hebt opgedaan bij intervisiebijeenkomsten. Daarnaast reflecteer je op persoonlijke leerdoelen, inclusief een leerdoel in de rol van aandachtsvelder of -functionaris palliatieve zorg. Je formuleert nieuwe leerdoelen voor het vervolg. In dit reflectieverslag verwoordt je een eigen visie op palliatieve zorg, en de rol van de aandachtsvelder of -functionaris hierin. Tenslotte reflecteer je op eigen leiderschap en zeggenschap in de palliatieve zorg.

Portfolio

Uitwerkingen van colleges, het groepsonderwijs 'Palliatief Redeneren', 'Gespreksvoering' en 'Zorg voor Zingeving', en jouw zelfstudie over het landschap van de palliatieve zorg plaats je in je eigen portfolio. Maak van het portfolio een persoonlijk naslagwerk dat jij - na afronding van de minor Palliatieve zorg - kunt blijven gebruiken. Het portfolio maak je dus allereerst voor jezelf!

Voor meer informatie kun je contact opnemen met de coördinator van de minor Palliatieve zorg, Carriene Roorda (c.roorda@viaa.nl).