Digital Ethics
Moderne digitale technologie zoals Big Data, algoritmes, AI, blockchain, robotica of drones zullen de manier waarop we informatie verspreiden, kennis vergaren en beslissingen nemen radicaal veranderen. Dit roept nieuwe morele en maatschappelijke vraagstukken op. Digitale technologie bevordert bijvoorbeeld de verspreiding van kennis maar helpt ook, via digitale surveillance, om data-macht te concentreren in handen van de staat en de Big Tech-industrie. Technologie is een hulpmiddel om invulling te geven aan waarden die we belangrijk vinden zoals veiligheid, gebruiksgemak of efficiency. We gebruiken bijvoorbeeld ‘toezicht op afstand’-technologie om in uitgaansgebieden overlast te signaleren zodat de politie snel kan ingrijpen. In de gehandicaptenzorg bieden we kinderen met epilepsie via camera’s en sensoren ’s nachts een veilige slaapplek. Soms moet je lastige keuzes maken: wiens veiligheid is bij een zelfsturende auto belangrijker? Die van de inzittenden of van buiten spelende kinderen? In een dergelijk geval ontstaat er een waardenconflict dat kan uitmonden in een complex moreel probleem.
Digitale technologie is dus meer dan een neutraal hulpmiddel: technologie stuurt ook ons gedrag en denken en daarmee onze moraal. Iedereen zal het herkennen: op het moment dat je een camera ziet, ga je je – of je nu wilt of niet – net even iets anders gedragen. Je wordt ook anders bejegend; toezicht op afstand-technologie ‘vertaalt’ bezoekers van uitgaansgebieden tot potentiële overlastgevers. In de gezondheidszorg worden kinderen ‘in de gaten gehouden’. Hieraan kleven allerlei risico’s op het gebied van bijvoorbeeld privacy, autonomie, vrijheid, gelijkwaardigheid of rechtvaardigheid.
Kortom, met technologie geven wij de samenleving vorm maar technologie geeft op zijn beurt mede vorm aan hoe wij de wereld zien, hoe we met elkaar omgaan en wat we belangrijk vinden. Daarover gaat het als je het hebt over digital ethics. Naarmate steeds meer aspecten van onze beroepspraktijk en de samenleving in het algemeen worden gedigitaliseerd neemt het belang toe van een kritische reflectie op de ethische vraagstukken die worden opgeworpen door digitalisering en een juiste (verantwoordelijke) omgang hiermee. Dit doet belangrijk beroep op de (morele) kennis en vaardigheden van een professional. Hoe zit een bepaald digitaal moreel probleem precies in elkaar, welke stakeholders zijn erbij betrokken, welke handelingsopties kunnen worden toegepast om tot een oplossing ervan te komen? En vooral ook: welke oplossing is uiteindelijk moreel acceptabel?
In deze minor ga je, in onderling overleg, aan de slag met een zelfgekozen beroepsmatig of maatschappelijk ICT gerelateerd moreel vraagstuk waar je onderzoek naar gaat doen. Je kan er ook voor kiezen om een opdracht uit te voeren voor een echte opdrachtgever . Dat kan een gemeente zijn, een consultancy firma of bijvoorbeeld een organisatie binnen de media sector.
Een paar voorbeelden:
- Zo’n 70% van de scholen in het primaire onderwijs gebruikt gratis Google software. Willen we dat een machtig techbedrijf precies weet wat een kind van 7 jaar leert, wat zijn vorderingen zijn, dat zij goed kan rekenen maar langzaam is met spelling en dat ze vooral van oranje buttons houdt? Welke overwegingen zijn er allemaal?
- Nextdoor – een commerciële startup uit Silicon Valley, is een buurtapp die in veel wijken van Nederlandse steden wordt gebruikt. De app zou mensen samenbrengen. Tegelijkertijd verzamelt Nextdoor gegevens over de buurtbewoners die ze aan derden (kunnen) doorverkopen. De waarde van het bedrijf werd in 2016 op 1 miljard dollar geschat. Welke (ethische) vragen spelen hier? En weten buurtbewoners waar ze voor kiezen?
- Algoritmes bepalen steeds meer onze leefwereld. Zo gebruiken steeds meer bedrijven algoritmes om te bepalen wie wel en wie niet mag solliciteren op een baan. Maar wat nu als je als vormgever van zo’n algoritme zélf – en vele mensen met jou – door toedoen van zo’n algoritme nauwelijks nog kans hebt op werk?
- Is het gebruik van gezichtsherkenning mbv slimme camera’s in de openbare ruimte om de veiligheid te vergroten wel moreel te rechtvaardigen?
- Is predictive policing mbv artificial intelligence in alle gevallen moreel acceptabel en waar ligt daarbij de grens?
- Kunnen zelfstandig opererende aanvalsdrones worden voorzien van ingebouwde moraliteit en zo ja kunnen we dan menselijke verantwoordelijkheid volledig aan ze overdragen?
- Wat zijn de ethische gevolgen van track & tracing van autonome voertuigen met behulp van sensornetwerken binnen smart cities? En welke oplossingen kunnen worden gevonden om de risico’s te reduceren?
- Mogen sociale mediaplatformen op grote schaal fakenews verspreiden? Is hier sprake van de vrijheid van meningsuiting of moet dit vanwege de grote sociale impact verboden worden? Waar ligt hierbij de morele grens en wie bepaald die eigenlijk? Hoe moet je die morele grens bewaken zonder die vrijheid van meningsuiting al te veel aan te tasten?
Voor het schrijven van het onderzoeksverslag maak je gebruik van literatuuronderzoek, aangevuld met expert interviews of onderzoek naar best practices binnen bijvoorbeeld organisaties of gemeentes. Naar aanleiding van je onderzoek draag je een goed onderbouwde oplossing aan voor het morele probleem..
Tijdens de hoorcolleges brengen we een theoretische basis aan op het gebied van moderne techniekfilosofie en digitale ethiek. We behandelen daarin relevante maatschappelijke thema’s op bovengenoemde gebieden en besteden aandacht aan het gedachtegoed van hedendaagse denkers op het gebied van digitale ethiek.
Tijdens de werkcolleges word je stap voor stap begeleid bij het hele traject; het kiezen van een concreet probleemvraagstuk (casus); verkennen van het onderwerp op het gebied van ‘digital ethics’, het onderzoek zelf en het kunnen toepassen van ethische principes. Daarnaast word je tijdens de werkcolleges getraind in het hanteren van de ethische cyclus, een tool waarmee je een complex moreel probleem structureel kan analyseren en methodisch kan oplossen.
Het doel van deze minor is om studenten ethische principes, skills en handvatten aan te reiken waardoor deze zelfstandig kunnen reflecteren op digitale morele problemen en deze ook, aan de hand van een zelfverkozen casus, methodisch kunnen onderzoeken en oplossen.
Leerdoelen
Einddoelen/competenties:
Student is in staat:
1. Een toegepast (praktijk) wetenschappelijk onderzoek uit te voeren naar een professioneel of maatschappelijk, digital ethics-gerelateerd probleemvraagstuk.
2. Meerdere invalshoeken op het gebied van digital ethics die spelen bij een concreet ict-gerelateerd vraagstuk te illustreren met behulp van data die de student zelf heeft verzameld.
3. Uit te leggen wat digital ethics inhoudt en hierbij opvattingen van diverse denkers die tijdens de lessen zijn behandeld op correcte wijze weer te geven.
4. Met behulp van ethische principes en tooling (ethische cyclus) een professioneel of maatschappelijk, digital ethics-gerelateerd probleemvraagstuk te analyseren, hierop te reflecteren, handelingsopties te beredeneren en een moreel aanvaarbare oplossing te beargumenteren.
5. Op basis van literatuuronderzoek naar digital ethics een eigen visie op de moreel/ethische of maatschappelijk dimensie van zijn toekomstige beroep te beargumenteren.
Ingangseisen
Je bent in het 3e of 4e jaar van je opleiding. Bovendien heb je de stage (uit het 1e, 2e of 3e jaar van je opleiding) met een voldoende afgerond (als je opleiding geen stage kent, dan kun je een intakegesprek aanvragen).
Daarnaast wordt van studenten gevraagd: nieuwsgierigheid en doorzettingsvermogen.
Doelgroep:
Aankomende professionals die kritisch willen nadenken over hun toekomstige beroep, de ethische of publiek-maatschappelijke aspecten daarvan en de rol die zij spelen in de vormgeving van de samenleving en daarover hun standpunt bekend willen maken.
Literatuur
Reader met artikelen.
Sheets.
Rooster
15 ec, verdeeld over 10 lesweken.
- Werkcolleges, hoorcolleges, (digitale) spreekuren en gastsprekers: 106 uur
- Verkenning en plan van aanpak: 30 uur
- Onderzoek (inclusief verslag): 162 uur
- Studie examen: 90 uur
- Presentatie & opzet verdediging onderzoeksverslag: 10 uur
- Overige (instructie onderzoekvaardigheden, training argumentatie skills): 22 uur
Contacturen per week:
Ten minste 1 x 3 uur workshop en 1x een hoorcollege per week; en een eindassessment.
Toetsing
Portfolio:
* Onderdeel I
- Onderzoeksverslag naar een ICT gerelateerd moreel probleem* (weging: 50%)
* Onderdeel II
- Schriftelijke toets over kennis rondom digital ethics (weging: 50%)
Het onderzoeksverslag met oplossing betreft een groepsproduct. Na inlevering en beoordeling van dit verslag volgt een assessment. De uitkomst van het assessment kan het groepscijfer v/h verslag per individuele student met max 1 punt toevoeging of max.1 punt aftrek positief dan wel negatief beïnvloeden. Dit is afhankelijk van de kwaliteit van de beantwoording van de door de examinatoren gestelde vragen aan de student.
De schriftelijke toets heeft betrekking op de theorie inzake digitale ethiek zoals die tijdens de hoorcolleges aan bod kwam en de inhoud van de artikelen en het boek. Het betreft een open-vragen toets (max. 100 pnt).
De student komt in aanmerking voor alle studiepunten wanneer het gewogen gemiddelde van onderdeel I én het cijfer voor onderdeel II hoger is dan een 5,5 en geen van beide toetsen lager is dan een 5.
Aanwezigheid van 80% is verplicht bij de werkcolleges en hoorcolleges.
Groepsproduct (groep bestaat uit drie studenten).
Aanvullende informatie
* Locatie: Den Haag van de Haagse Hogeschool
* Samenwerkingspartners: Lectoraat Filosofie & Beroepspraktijk.